2. De Grote Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo, mavo
• Leerjaar 2

Introductie

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Eerste Wereldoorlog verliep en waarom er in de Eerste Wereldoorlog zoveel doden vielen.

Instructies

Dit is de tweede les in een reeks over de Eerste Wereldoorlog. De eerste les is hier te bekijken.

Oorlog en vrede

1. De Grote Oorlog

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen op welke manier de Eerste Wereldoorlog verliep en waarom er in de Eerste Wereldoorlog zoveel slachtoffers vielen.

Wij gaan winnen!

Overal in Europa is er veel enthousiasme om

te gaan vechten én vertrouwen om te winnen: 

met Kerst zijn we weer thuis zijn!

Deze oorlog is goed:

ein frischer fröhlicher Krieg

Bondgenootschappen

(tot 1917)

• Geallieerden: Frankrijk, Engeland, Rusland, Italië, Servië
  

• Centralen: Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Turkse Rijk, Bulgarije

• Neutrale landen: Nederland, Spanje, Zwitserland, Noorwegen, Zweden

Von Schlieffenplan

• Duitsland was ingesloten tussen twee vijanden: Frankrijk en Rusland
• Om een tweefrontenoorlog te voorkomen wilden de Duitsers met dit plan eerst snel Frankrijk uitschakelen, om daarna Rusland te kunnen verslaan

Loopgravenoorlog

• Het Von Schlieffenplan mislukt: de opmars van Duitsland loopt vast in Noord-Frankrijk en België
• Aan beide kanten van het front worden loopgraven gegraven

Loopgraven (1)

• De wapens zijn zo krachtig geworden, dat vechten op een open veld zelfmoord zou zijn

• Loopgraven zorgen voor meer beschutting

• In totaal wordt er aan het Westfront 40.000km aan loopgraven aangelegd

Loopgraven (2)

• De loopgraven zijn gegraven in een zig-zag-vorm: hiermee voorkom je dat een inslag van een granaat (nog meer) slachtoffers kan maken

• Om aanvallen moeilijker te maken wordt gebruik gemaakt van mijoenen kilometers prikkeldraad

• Loopgraven worden uitgebreid met complete ondergrondse kamers

Loopgraven (3)

• Generaals geloven dat massale aanvallen vanuit de loopgraven effectief zijn. Dit is maar zelden het geval: soldaten worden kannonenvoer
  

• Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland

Zandzakken waren gevuld met aarde en modder, en waren bedoeld om de soldaten te beschermen

In het begin van de oorlog waren de rantsoenen nog wel redelijk, maar naarmate de oorlog langer duurde, was er ook steeds minder (goed) eten.

Als de soldaten niet hoefden te vechten, speelden ze bijvoorbeeld met kaarten.

Behalve de vijand hadden de soldaten veel last van ongedierte, zoals ratten en vlooien. Sommige soldaten kwamen de tijd tussen de gevechten door met het doden van ratten.

Honden hielden de soldaten niet alleen gezelschap, ze bezorgden ook boodschappen tussen de verschillende loopgraven.

Soldaten konden vaak alleen maar overdag slapen, omdat 's nacht een goed moment was om de loopgraven van de vijanden te bespioneren. 

Met een periscoop konden de soldaten de vijand bekijken, zonder grote risico's te nemen. Een periscoop werkt met spiegels.

Er zijn duizenden brieven en dagboeken van soldaten uit de Eerste Wereldoorlog bewaard gebleven. Dit zijn tegenwoordig belangrijke en waardevolle bronnen.

Voor de veiligheid van de soldaten waren de loopgraven in zigzag-vorm.

Tussen de Noordzee en de Zwitserse grens (Westfront) wordt 40.000km aan loopgraven aangelegd.

Het gebied tussen de loopgraven wordt in vier jaar tijd compleet omgeploegd. Er ontstaat een niemandsland.

http://www.bbc.co.uk/schools/0/ww1/

360˚ video van een loopgraaf

Tijdens de video kun je alle kanten opkijken! Probeer het maar eens uit!

Op wacht staan was één van de belangrijkste taken die je kon krijgen. Op het in slaap vallen tijdens de wacht stonden zeer zware straffen.

Behalve vechten en wacht houden, waren er nog genoeg andere vervelende klusjes in een loopgraaf, zoals zandzaken bijvullen, prikkeldraad repareren of het leegmaken van de latrines (wc's)

Vier jaar lang vanuit de loopgraven kijken naar 

hetzelfde stuk, kapotgeschoten, niemandsland...

Nieuwe wapens

• Om de loopgravenoorlog te doorbreken worden uitvindingen gedaan die zorgen voor nieuwe wapens.

• Naast generaals bepalen ook steeds meer wetenschap en techniek het verloop van de oorlog.

• De Eerste Wereldoorlog wordt 'de oorlog van de uitvinders'

Gifgas

• Gif- of strijdgassen moesten ervoor zorgen dat de vijand, in paniek, de loopgraven zouden verlaten
• De meeste gasaanvallen waren door het gebruik van gasmaskers steeds minder dodelijk voor de soldaten, maar zorgde voor brandwonden, tijdelijke blindheid en angst

Luchtschepen

• Om het slagveld beter te kunnen observeren, gebruikte men luchtschepen om de ligging van de vijandelijke loopgraven te achterhalen.
• Behalve voor observatie werden Zeppelins (type Duitse luchtschepen) ook gebruikt voor bombardementen (op Antwerpen en Londen)

Vliegtuigen

• Om voor een echte doorbraak in de oorlog te zorgen, zijn de eerste vliegtuigen nog te primitief.
• Toch beleeft de wereld de eerste luchtgevechten en bombardementen.

Vlammenwerpers

• Net als gifgas moet de vlammenwerper voor paniek bij de vijand zorgen.
• Brandende benzine wordt, soms over afstanden van honderden meters, over het slagveld gespoten

Tanks

• Hoe kom je levend bij de loopgraven van de vijand? Bouw een rijdend stalen harnas om je heen!
• Omdat de ontwikkeling ervan zeer geheim was, gebruikten de Britten de term 'tank', van watertank. Zelfs de arbeiders geloofden dat ze mobiele watertanks maakten.

Duikboten

• Duikboten bestonden al sinds de 19e eeuw, maar in de Eerste Wereldoorlog werden ze voor het eerst (met name door Duitsland) massaal ingezet.
• De Duitsers probeerden met de Onbeperkte Duikbotenoorlog (1915/1917) alle schepen (oorlogs-, koopvaardij- en passagiersschepen) tot zinken te brengen

Gevolgen

• De nieuwe wapens en oorlogsvoering laten zichtbare en onzichtbare verwondingen achter

• Van de mannen met de kapotgeslagen gezichten...

• ...tot zware psychische klachten, vaak omschreven als Shellshock

Video

Shellshock

Vóór en ná:

om de verminkte mannen toch nog een leven te kunnen bieden...

...werd driftig geëxperimenteerd met plastische chirurgie en maskers

Trench Foot

• Omdat de soldaten langdurig met dezelfde laarzen en sokken in de vocht en modder moeten staan, gaan hun voeten opzwellen, infecteren en vervolgens afsterven.
• Meestal is amputatie de enige oplossing voor loopgraafvoeten

Keerpuntjaar 1917

Russische Revolutie

1917

De tsaar (keizer) van Rusland, Nicolaas II, wordt afgezet

door de Communisten onder leiding van Lenin

Vrede met Duitsland

alle grond aan de boeren

alle fabrieken aan de arbeiders

De Verenigde Staten 

raken betrokken bij de oorlog april 1917

Oorzaken

• Het liefst zouden de Amerikanen niets met deze 'Europese' oorlog te maken willen hebben, maar...

• ...inmiddels is het 8e schip door de Duitsers getorpedeerd...

• ...en is ontdekt dat de Duitsers bezig zijn met het ophitsen van Mexico en Japan tegen de VS (Zimmerman-telegram)

Hoewel de Amerikanen pas vanaf augustus 1918 meevechten,

betekent de enorme hoeveelheid nieuwe soldaten en wapens

de doorslag.

Geallieerden

Engeland

Frankrijk

Rusland (tot 1917)

Verenigde Staten (vanaf 1917)

Italië (vanaf 1915)

Centralen

Duitsland

Oostenrijk-Hongarije

Turkije

Bulgarije

Klik op de vraagtekens om de zinnen te bekijken

Waarom is 1917 een keerpuntjaar?

Sleep de zinnen naar de juiste plek

Duitsland geeft zich over

Frankrijk geeft zich over

De Verenigde Staten stoppen met de oorlog

Franz-Ferdinand wordt vermoord

Na de Russische Revolutie stopt Rusland met de oorlog

Duitsland wordt bondgenoot van Rusland

De Verenigde Staten doen mee met de oorlog

Nederland wordt neutraal

Video

Het Klokhuis maakt geschiedenis: 

De Eerste Wereldoorlog

Begrippen uit deze les

• Von Schlieffenplan
• loopgraven
• Shellshock
• gifgas
• Trench Foot

Personen uit deze les

• Lenin
• Nicolaas II

Jaartallen uit deze les

• 1915/1917: Onbeperkte Duikbotenoorlog van Duitsland

Schrijf 3 dingen op
die je deze les hebt geleerd

Stel 1 vraag over iets dat je nog
niet zo goed hebt begrepen